بیماری پوستی سگ
حیوانات خانگی به‌خصوص سگ‌ها بخش مهمی از زندگی روزمره بسیاری از افراد هستند. این موجودات دوست‌داشتنی ممکن است در طول زندگی خود با مشکلات مختلفی از جمله “بیماری پوستی سگ” روبه‌رو شوند. پوست سگ‌ها به عنوان اولین خط دفاعی بدن، ممکن است دچار مشکلاتی شود که نه تنها سلامتی حیوان را تهدید می‌کند، بلکه رفاه و شادی آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مقاله از زیست پرس (zistpress.com) به بررسی 20 بیماری پوستی سگ رایج و راه‌حل‌های درمان آن‌ها خواهیم پرداخت.
اهمیت شناخت و درمان بیماری پوستی سگ ها
سلامت پوست سگ‌ها به اندازه سلامت کلی بدن آن‌ها اهمیت دارد. پوست اولین خط دفاعی در برابر عوامل خارجی است و می‌تواند به‌سرعت تحت تأثیر بیماری‌ها، عفونت‌ها و انگل‌ها قرار بگیرد. بیماری پوستی سگ ها ممکن است باعث ناراحتی و کاهش کیفیت زندگی سگ‌ها شوند و عدم درمان به موقع آن‌ها می‌تواند منجر به مشکلات بزرگ‌تر و خطرناک‌تری شود. در این مقاله، به بررسی 20 بیماری پوستی سگ رایج می‌پردازیم و علاوه بر راهکارهای درمانی تخصصی، برخی توصیه‌های خانگی را با تأکید بر مشورت با دامپزشک پیشنهاد می‌دهیم. اگر صاحب یک سگ هستید یا با سگ‌ها در ارتباطید، مقاله بیماری پوستی سگ ها برای شما راهنمایی جامع و کاربردی خواهد بود.
-
درماتیت آلرژیک اولین بیماری پوستی سگ
علائم:
خارش شدید، مخصوصاً در ناحیه گوش‌ها و پاها.
قرمزی و التهاب پوست.
ریزش موی شدید در نواحی مختلف بدن.
علت‌ها:
درماتیت آلرژیک ناشی از واکنش سیستم ایمنی سگ به عواملی مانند گرده‌ها، غذاها، مواد شوینده یا نیش حشرات است. این آلرژن‌ها می‌توانند باعث بروز واکنش‌های شدید پوستی شوند که در نهایت منجر به درماتیت می‌گردد.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد آلرژی مثل آنتی‌هیستامین‌ها یا کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب و خارش.
تغییر رژیم غذایی: یکی از موثرترین روش‌های کنترل آلرژی، تغییر در رژیم غذایی سگ است. حذف مواد حساسیت‌زا از غذای روزمره می‌تواند علائم آلرژیک را کاهش دهد.
درمان خانگی: استفاده از شامپوهای ضد آلرژی مخصوص سگ‌ها برای کاهش التهاب پوستی و بیماری پوستی سگ می‌تواند مفید باشد. با این حال، تاکید می‌شود که حتماً قبل از هر گونه درمان خانگی با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
برای پیشگیری از درماتیت آلرژیک، بهتر است سگ خود را از عواملی که ممکن است باعث واکنش آلرژیک شوند دور نگه دارید. علاوه بر این، مراقبت‌های منظم پوستی و بهداشتی می‌تواند به پیشگیری از بروز این بیماری پوستی سگ کمک کند.
-
کک و شپش یکی از بیماری پوستی سگ
علائم:
خارش مداوم و نیش‌های ریز روی پوست.
لکه‌های قرمز و التهابات پوستی.
مشاهده حشرات کوچک روی پوست یا خز سگ.
علت‌ها:
کک و شپش حشراتی هستند که از خون سگ تغذیه می‌کنند و به سرعت روی بدن حیوان تکثیر می‌شوند. این انگل‌ها از طریق تماس با محیط‌های آلوده یا حیوانات دیگر به بدن سگ منتقل می‌شوند.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از محصولات ضد کک و شپش مانند قطره‌ها و اسپری‌های مخصوص سگ تحت نظر دامپزشک برای حل مشکل بیماری پوستی سگ.
درمان خانگی: شستشوی مداوم وسایل سگ با آب گرم و استفاده از سرکه سیب رقیق شده به عنوان ضدعفونی‌کننده طبیعی می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما حتماً با دامپزشک مشورت شود.
پیشگیری:
استفاده منظم از محصولات ضد کک و شپش و تمیز نگه داشتن محیط زندگی سگ بهترین روش برای جلوگیری از بازگشت این انگل‌هاست.
-
بیماری پوستی سگ: قارچ پوستی (درماتوفیتوز)
علائم:
نواحی گرد و بدون مو روی پوست.
خشکی و فلس‌مانند شدن پوست.
قرمزی و التهاب خفیف.
علت‌ها:
قارچ‌ها می‌توانند از طریق تماس با خاک، حیوانات آلوده یا محیط‌های مرطوب به پوست سگ منتقل شوند. این عفونت قارچی معمولاً در مناطق گرم و مرطوب شایع‌تر است.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: داروهای ضد قارچ خوراکی و موضعی تحت نظر دامپزشک برای درمان این بیماری پوستی سگ استفاده می‌شود.
درمان خانگی: استفاده از روغن نارگیل طبیعی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند، اما باید توجه داشت که این روش تنها یک راه‌حل موقتی است و نیاز به مشورت با دامپزشک دارد.
پیشگیری:
رعایت بهداشت محیطی و تمیز نگه‌داشتن وسایل سگ از جمله تشک و اسباب‌بازی‌ها می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به این بیماری پوستی سگ کمک کند.
-
گال (Scabies) بیماری پوستی سگ
علائم:
خارش بسیار شدید و غیرقابل تحمل.
زخم‌های پوستی ناشی از خاراندن مداوم.
قرمزی و تورم شدید در نواحی مختلف بدن.
علت‌ها:
گال توسط هیره‌هایی که به پوست نفوذ می‌کنند ایجاد می‌شود و یک بیماری پوستی سگ است. این هیره‌ها در لایه‌های پوستی سگ زندگی می‌کنند و باعث تحریک و التهاب می‌شوند.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد انگل موضعی و خوراکی که توسط دامپزشک تجویز می‌شود. درمان باید به صورت کامل انجام شود تا تمام هیره‌ها از بین بروند.
درمان خانگی: برای تسکین خارش موقت می‌توان از جوش شیرین رقیق شده استفاده کرد، اما توصیه می‌شود این کار بدون مشورت دامپزشک انجام نشود.
پیشگیری:
مراقبت منظم و نظافت محیط زندگی سگ‌ها و جلوگیری از تماس با حیوانات مشکوک می‌تواند به پیشگیری از گال کمک کند.
-
بیماری پوستی سگ و التهاب پوست (درماتیت تماسی)
علائم:
قرمزی و خارش شدید در محل تماس.
ترک‌خوردگی و خشک شدن پوست.
حساسیت شدید در محل تماس با مواد شیمیایی.
علت‌ها:
این نوع درماتیت به دلیل تماس مستقیم پوست سگ با مواد شیمیایی مضر، شوینده‌ها یا مواد حساسیت‌زا به وجود می‌آید و باعت بیماری پوستی سگ می شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: کرم‌های ضد التهاب و مرطوب‌کننده تحت نظر دامپزشک.
درمان خانگی: شستشوی ناحیه آسیب‌دیده با آب ولرم و صابون ملایم. اما حتماً قبل از هرگونه اقدام خانگی، با دامپزشک مشورت شود.
پیشگیری:
استفاده از محصولات شوینده ملایم و بدون عطر برای شستشوی وسایل و بدن سگ می‌تواند از بروز این بیماری پوستی سگ جلوگیری کند.
-
آبسه‌های پوستی بیماری پوستی سگ
علائم:
تورم و برآمدگی‌های دردناک روی پوست.
چرک و زخم‌های باز.
تب و بی‌حالی در موارد شدید.
علت‌ها:
آبسه‌ها معمولاً به دلیل عفونت‌های باکتریایی ناشی از جراحات باز ایجاد می‌شوند. گزش حیوانات دیگر یا خاراندن شدید می‌تواند موجب ورود باکتری‌ها به زیر پوست شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: تخلیه چرک توسط دامپزشک و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها.
درمان خانگی: تمیز کردن ناحیه با محلول‌های ضدعفونی‌کننده مانند آب‌نمک، اما قبل از هر اقدامی مشورت با دامپزشک ضروری است.
پیشگیری:
بررسی منظم بدن سگ برای یافتن جراحات یا نیش‌ها و تمیز نگه داشتن این جراحات می‌تواند از بروز آبسه و بیماری پوستی سگ ها جلوگیری کند.
-
بیماری پوستی سگ و عفونت مخمر (Yeast Infection)
علائم:
خارش شدید و مداوم.
بوی بد از نواحی گوش و پوست.
لکه‌های تیره و چرب روی پوست.
علت‌ها:
عفونت مخمر معمولاً در نتیجه رشد بیش از حد قارچ‌ها در محیط مرطوب و گرم بدن سگ، به‌ویژه در نواحی گوش و پنجه‌ها، رخ می‌دهد.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد قارچ خوراکی و موضعی.
درمان خانگی: استفاده از سرکه سیب رقیق شده برای شستشوی ناحیه آلوده. اما حتماً قبل از استفاده با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
تمیز نگه‌داشتن گوش‌ها و خشک کردن کامل بدن سگ پس از حمام یا شنا به پیشگیری از عفونت مخمر بیماری پوستی سگ کمک می‌کند.
-
بیماری پوستی سگ: درماتیت ناشی از لیسیدن (Lick Granuloma)
علائم:
زخم‌های قرمز و ضخیم‌شده که به دلیل لیسیدن مداوم ایجاد می‌شوند.
تورم و التهاب شدید.
ریزش مو در ناحیه آسیب‌دیده.
علت‌ها:
لیسیدن بیش از حد توسط سگ معمولاً به دلیل استرس، اضطراب یا حساسیت‌های پوستی ایجاد می‌شود و موجب بیماری پوستی سگ. این لیسیدن مداوم باعث تحریک و التهاب پوست و در نهایت ایجاد زخم‌های عمیق می‌شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از کرم‌های ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت.
درمان خانگی: استفاده از پوشش‌های محافظتی برای جلوگیری از لیسیدن بیشتر. مشورت با دامپزشک ضروری است.
پیشگیری:
مدیریت استرس سگ و توجه به رفتارهای غیرطبیعی آن مانند لیسیدن مداوم می‌تواند به پیشگیری از این بیماری پوستی سگ کمک کند.
-
اگزمای پوستی بیماری پوستی سگ
علائم:
خشکی شدید و ترک‌خوردگی پوست.
خارش و سوزش.
قرمزی و التهاب گسترده.
علت‌ها:
اگزما به دلیل حساسیت‌های پوستی یا عوامل محیطی مانند آبوهوای خشک یا مواد شوینده شیمیایی ایجاد می‌شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده و داروهای ضد التهاب.
درمان خانگی: استفاده از روغن نارگیل طبیعی برای مرطوب کردن پوست. اما حتماً قبل از استفاده با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
استفاده از مواد شوینده ملایم و مرطوب کردن پوست سگ به‌طور منظم می‌تواند به جلوگیری از اگزما کمک کند.
-
فولیکولیت باکتریایی یک بیماری پوستی سگ
علائم:
برجستگی‌های کوچک و قرمز روی پوست.
ایجاد دمل‌های چرکی در فولیکول‌های مو.
ریزش موی نقطه‌ای.
علت‌ها:
این بیماری پوستی سگ به دلیل عفونت باکتریایی فولیکول‌های مو ایجاد می‌شود و ممکن است به دنبال زخم‌های باز، درماتیت یا واکنش‌های آلرژیک بروز کند.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و خوراکی.
درمان خانگی: شستشوی ناحیه با آب گرم و صابون ضدعفونی‌کننده. مشورت با دامپزشک ضروری است.
پیشگیری:
تمیز نگه‌داشتن پوست و جلوگیری از خاراندن یا زخم‌های مداوم به پیشگیری از فولیکولیت که یک بیماری پوستی سگ است کمک می‌کند.
-
بیماری پوستی سگ: درماتیت تماسی (Allergic Contact Dermatitis)
علائم:
قرمزی و التهاب شدید.
تاول‌های کوچک روی پوست.
خارش شدید در نواحی در تماس با مواد حساسیت‌زا.
علت‌ها:
این نوع درماتیت به دلیل تماس مستقیم پوست با مواد شیمیایی یا مواد حساسیت‌زا مانند شوینده‌ها، گیاهان یا مواد آرایشی ایجاد می‌شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد التهاب و آنتی‌هیستامین‌ها.
درمان خانگی: شستشوی ناحیه با آب ولرم و صابون ملایم. قبل از هر گونه درمان خانگی با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
اجتناب از مواد شیمیایی مضر و حساسیت‌زا و استفاده از مواد شوینده ملایم می‌تواند به پیشگیری از این نوع درماتیت که بیماری پوستی سگ هاست کمک کند.
-
لوپوس بیماری پوستی سگ
علائم:
زخم‌های پوستی در نواحی بینی، گوش‌ها و پنجه‌ها.
ریزش مو.
حساسیت به نور خورشید.
علت‌ها:
لوپوس پوستی نوعی بیماری پوستی سگ خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پوست حمله می‌کند.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و کورتیکواستروئیدها.
درمان خانگی: جلوگیری از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و استفاده از کرم‌های ضد آفتاب. حتماً قبل از هرگونه درمان خانگی با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
برای جلوگیری از عود بیماری، سگ‌های مبتلا به لوپوس باید از نور مستقیم خورشید دور نگه داشته شوند.
-
پیودرما (Pyoderma) بیماری پوستی سگ
علائم:
زخم‌ها و ترک‌های پوستی.
ایجاد پوسته‌های خشک و قرمز.
بوی بد از ناحیه آلوده.
علت‌ها:
پیودرما به دلیل عفونت‌های باکتریایی ایجاد می‌شود و معمولاً در نتیجه خاراندن، جراحات یا ضعف سیستم ایمنی به وجود می‌آید.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدعفونی‌کننده‌های پوستی برای درمان این بیماری پوستی سگ استفاده می‌شوند.
درمان خانگی: شستشوی زخم‌ها با محلول‌های ضدعفونی‌کننده و خشک نگه‌داشتن نواحی آسیب‌دیده. قبل از هرگونه درمان خانگی با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
نظافت و تمیز نگه‌داشتن بدن و محیط زندگی سگ می‌تواند از بروز پیودرما جلوگیری کند.
-
تومورهای پوستی
علائم:
برجستگی‌های سخت یا نرم روی پوست.
تغییر رنگ یا شکل خال‌ها.
خونریزی یا التهاب در ناحیه تومور.
علت‌ها:
تومورهای پوستی ممکن است به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها یا به دلایل ژنتیکی ایجاد شوند و می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: جراحی برای برداشتن تومورها و استفاده از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی در موارد بدخیم.
پیشگیری:
تشخیص زودهنگام و مراجعه به دامپزشک در صورت مشاهده هرگونه تغییرات غیرعادی در پوست، بهترین راه برای پیشگیری و درمان بیماری پوستی سگ است.
-
حساسیت به گزش کک یکی از بیماری پوستی سگ
علائم:
خارش شدید و مداوم.
دانه‌های قرمز در محل نیش.
التهاب و زخم‌های پوستی.
علت‌ها:
واکنش آلرژیک به بزاق کک که موجب تحریک شدید پوست در بیماری پوستی سگ می‌شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد حساسیت و کرم‌های ضد التهاب.
درمان خانگی: استفاده از اسپری‌های طبیعی ضد کک مانند سرکه سیب. همیشه با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
استفاده از محصولات ضد کک و کنترل محیط زندگی سگ به پیشگیری از این حساسیت کمک می‌کند.
-
بیماری پوستی سگ: جرب (Scabies)
علائم:
خارش شدید، به ویژه در شب.
قرمزی و زخم‌های پوستی.
ریزش مو در نواحی آلوده.
علت‌ها:
جرب ناشی از کنه‌های ریز است که به پوست نفوذ می‌کنند و باعث خارش و التهاب می‌شوند. این بیماری پوستی سگ مسری است و می‌تواند بین سگ‌ها و حتی به انسان منتقل شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای ضد کنه و شامپوهای خاص ضد جرب.
درمان خانگی: تمیز کردن و شستشوی محیط زندگی سگ. استفاده از درمان‌های خانگی بدون مشورت با دامپزشک توصیه نمی‌شود.
پیشگیری:
تمیز نگه‌داشتن محیط زندگی و جلوگیری از تماس با حیوانات آلوده به جرب، بهترین راه برای پیشگیری از بیماری پوستی سگ است.
-
قارچ پوستی (Ringworm)
علائم:
لکه‌های دایره‌ای شکل با مرکز خالی و لبه‌های قرمز و پوسته‌دار.
خارش و التهاب خفیف.
ریزش مو در نواحی آلوده.
علت‌ها:
قارچ پوستی ناشی از عفونت قارچی و بسیار مسری است. این بیماری پوستی سگ می‌تواند به انسان نیز منتقل شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: داروهای ضد قارچ خوراکی و موضعی.
درمان خانگی: شستشوی ناحیه آلوده با سرکه سیب یا روغن درخت چای. قبل از استفاده از هر نوع درمان خانگی، مشورت با دامپزشک ضروری است.
پیشگیری:
تمیز نگه‌داشتن محیط و جلوگیری از تماس با حیوانات آلوده، و همچنین شستشوی منظم سگ‌ها، به پیشگیری از قارچ پوستی کمک می‌کند.
-
سندرم کوشینگ (Cushing’s Disease): بیماری پوستی سگ
علائم:
نازک شدن پوست.
ریزش موی گسترده.
خارش مداوم.
زخم‌های پوستی.
علت‌ها:
سندرم کوشینگ به دلیل تولید بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن سگ ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر در سگ‌های مسن دیده می‌شود.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از داروهای کنترل‌کننده کورتیزول.
درمان خانگی: بهبود تغذیه سگ و کنترل وزن آن. هرگونه تغییر در تغذیه یا رژیم خانگی باید با دامپزشک مشورت شود.
پیشگیری:
برای این بیماری پوستی سگ پیشگیری خاصی وجود ندارد، اما با کنترل علائم و درمان مناسب، می‌توان کیفیت زندگی سگ را بهبود بخشید.
-
گرمای سوختگی (Heat Rash)
علائم:
لکه‌های قرمز و التهابی روی پوست.
خارش و تحریک‌پذیری.
خنکی بیش از حد در ناحیه آسیب‌دیده.
علت‌ها:
گرمای سوختگی در اثر قرار گرفتن بیش از حد سگ در معرض گرما یا مرطوب نگه‌داشتن پوست ایجاد می‌شود. این بیماری پوستی سگ بیشتر در تابستان‌ها و نواحی با آبوهوای گرم رخ می‌دهد.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از کرم‌های ضد التهابی و خنک‌کننده.
درمان خانگی: استفاده از کمپرس سرد و پمادهای مرطوب‌کننده ملایم. همیشه قبل از استفاده از درمان‌های خانگی بیماری پوستی سگ با دامپزشک مشورت کنید.
پیشگیری:
مطمئن شوید که سگ در هوای گرم بیش از حد در معرض گرما نباشد و در فضای خنک و خشک بماند.
-
زخم‌های پوستی (Hot Spots)
علائم:
نواحی قرمز، مرطوب و التهابی روی پوست.
خارش و خاراندن شدید.
زخم‌های باز و ترشح از محل.
علت‌ها:
زخم‌های پوستی یا Hot Spots اغلب به دلیل خاراندن بیش از حد یا لیسیدن مداوم ناحیه آسیب‌دیده ایجاد می‌شود و می‌تواند ناشی از آلرژی، انگل یا استرس باشد.
راهکارهای درمان:
درمان دامپزشکی: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و ضد التهاب‌ها.
درمان خانگی: شستشوی ناحیه با آب‌نمک و استفاده از کرم‌های خنک‌کننده. قبل از استفاده از درمان‌های خانگی حتماً با دامپزشک در مورد بیماری پوستی سگ مشورت کنید.
پیشگیری:
حفظ نظافت و جلوگیری از خارش‌های مداوم و کنترل علائم آلرژی می‌تواند از ایجاد زخم‌های پوستی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری در مورد بیماری پوستی سگ
شناخت دقیق بیماری پوستی سگ ها می‌تواند به صاحبان حیوانات خانگی کمک کند تا بهتر و سریع‌تر نسبت به درمان مشکلات پوستی سگ‌های خود اقدام کنند. مشورت با دامپزشک در هر مرحله از بیماری پوستی سگ بسیار مهم است و استفاده از درمان‌های خانگی تنها به عنوان راهکارهای موقتی مطرح می‌شوند. با مراقبت‌های پیشگیرانه و توجه به علائم اولیه، می‌توان از بسیاری از بیماری‌های پوستی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی سگ‌های خانگی را بهبود بخشید.
پرسش و پاسخ در مورد بیماری پوستی سگ
سوال 1️⃣: آیا همه سگ‌ها در معرض ابتلا به بیماری‌های پوستی هستند؟
بله، هر سگ می‌تواند به بیماری‌های پوستی مبتلا شود، اما برخی نژادها بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
سوال 2️⃣: آیا بیماری‌های پوستی سگ‌ها به انسان منتقل می‌شوند؟
برخی از بیماری‌های پوستی سگ مانند گال یا قارچ‌ها ممکن است به انسان منتقل شوند، بنابراین مراقبت ویژه در این موارد ضروری است.
سوال 3️⃣: چگونه می‌توان از بیماری پوستی سگ ها پیشگیری کرد؟
نظافت منظم، تغذیه مناسب، و استفاده از محصولات ضد انگل می‌تواند به پیشگیری بیماری پوستی سگ کمک کند.
سوال 4️⃣: آیا درمان خانگی برای بیماری پوستی سگ موثر است؟
درمان‌های خانگی ممکن است به کاهش علائم بیماری پوستی سگ کمک کنند، اما همیشه باید با دامپزشک مشورت شود.
سوال 5️⃣: آیا درمان‌های تخصصی دامپزشکی گران هستند؟
بسته به نوع بیماری پوستی سگ و شدت آن، هزینه‌ها متفاوت است، اما پیشگیری همیشه مقرون‌به‌صرفه‌تر از درمان‌های پیچیده است.
نویسنده: زیست پرس | zistpress.com
